کد مطلب:88644 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:297
1- گمراهی از جاده ی مستقیم حق و دوری از آن- در روایتی از امام صادق (ع) رسیده كه فرمودند: «العامل علی غیر بصیره كالسائر علی غیر الطریق و لا یزیده سرعه السیر من الطریق الا بعدا»، عمل كننده ی غیر بصیر و نا آگاه و جاهل مثل سیر كننده در غیر راه است (و بیراهه می رود) و عمل بدون علم سرعتی نمی افزاید مگر دوری از مسیر و راه را.[1]. در روایتی دیگر از آن حضرت است: «العامل علی غیر بصیره كالسائر علی السراب بقیعه لا یزید سرعه سیره الا بعدا»، عمل كننده از روی نادانی و ناآگاهی مثل راه رونده بر سرابی در زمین صافی است كه سریع رفتن او به جز دوری از حقیقت و راه حق چیزی به همراه ندارد.[2]. در مقابل كسی كه عمل از روی علم كند امیرالمومنین (ع) گویند مثل راه رونده بر روی راه روشن است پس باید ناظر ببیند سیر می كند یا عقب گرد می كند «العامل بالعلم كالسائر علی الطریق الواضح فلینظر ناظر اسائر هو ام راجع».[3]. 2- عدم قبول عمل بدون علم و معرفت- راوی گوید شنیدم امام صادق (ع) می فرمود: «لا یقبل الله عز و جل عملا الا بمعرفه و لا معرفه الا بعمل فمن عرف دلته [صفحه 327] المعرفه علی العمل و من لم یعمل فلا معرفه له، ان الایمان بعضه من بعض، خداوند عزوجل عمل را بدون علم و شناخت نمی پذیرد و شناخت و معرفتی بدون عمل نیست، (یعنی اگر علم بدون عمل باشد، اصلا علم نیست) و كسی كه عمل نمی كند معرفتی برای او نیست، همانا ایمان بعضش از بعض دیگر و مربوط به هم است».[4]. 3- لازمه ی عمل بدون علم فساد است- در روایتی از صادق اهل بیت (ع) رسیده كه: از پدران خود نقل كردند كه، رسول گرامی فرمودند: «من عمل علی غیر علم كان ما یفسده اكثر مما یصلح، كسی كه عمل بدون علم انجام دهد فسادش بیشتر از صلاحش است و آنچه را افساد می كند، بیشتر از چیزی است كه اصلاح می كند (عملی را كه فكر می كند خیر و صلاح است از روی عدم علم فاسد می كند).»[5]. 4- در جا زدن در مسیر تكامل- امیرالمومنین (ع) می فرماید: «المتعبد علی غیر فقه كحمار الطاحونه یدور و لا یبرح، و ركعتان من عالم خیر من سبعین ركعه من جاهل لان العالم تاتیه الفتنه فیخرج منها بعلمه و تاتی الجاهل فتنسفه نسفا و قلیل العمل مع كثیر العلم خیر من كثیر العمل مع قلیل العلم و الشك و الشبهه» عبادت كننده و عمل كننده ی بدون علم مثل الاغ آسیاب است كه دور می زند، و از جای خود حركت نمی كند (درجا می زند، اگر هفتاد سال هم دور بزند وقتی چشمش را باز می كند، می بیند، در همان نقطه ی اول است. ای كاش ما هم در دنیا می فهمیدیم! بعضی از ما در دنیا هم نمی فهمیم كه سر جای اول خود هستیم، یعنی گاهی از حیوان چهارپا هم پست تر و غافلتریم) و دو ركعت نماز از عالم بهتر از هفتاد ركعت از جاهل است، زیرا فتنه به عالم روی می آورد، و از آن بوسیله ی علمش خارج می شود و به جاهل روی می آورد، و او را از جای كنده خرد می كند و كسی كه كم عمل و پر علم [صفحه 328] است بهتر از كسی است كه پرعمل و كم علم می باشد و دارای شك و شبهه است! این بود اشاره ای به آفات علم بدون عمل، و عمل بدون علم، در پایان از خداوند منان و عالم به همه امور می خواهیم كه همه ی ما را جزو عالمان عامل و عاملان عالم قرار دهد، و علم و عمل را در درون ما هم آهنگ گرداند كه هیچگاه یكی بدون دیگری نمود نكند. مرحوم الهی در ذیل این دو فراز (یمزح الحلم بالعلم و القول بالعمل) چنین می سراید: به علمش حلم را آن پاك گوهر هم او گفتار و كردارش جدا نیست نگوید تا كند آن نیك رفتار خلاف دانش است و بردباری كسی كو علم و حلمش یار باشد [صفحه 329]
مرحوم مجلسی در جلد اول بحار، صفحه ی 206 تا 209، دوازده روایت در باب عمل به غیر علم آورده است در اینجا به آفاتی چند كه از آن روایات برای عمل بدون علم استفاده می شود اشاره می كنیم:
درآمیزد چنان با شیر شكر
به قول خویش بی عهد و وفا نیست
چو خواهد كرد آنگه دارد اظهار
به عهد خویشتن ناپایداری
به قول و عهد خود ستوار باشد
صفحه 327، 328، 329.